Differences

This shows you the differences between two versions of the page.

--- ukm_bbb [2025/05/31 16:36] – [06a. Tanah Rizab Melayu] sazli
+++ ukm_bbb [2025/06/04 09:21] (kini) – [01. Jalan Reko-Sepang (1891)] sazli
@@ Line 61: / Line 61: @@
 ===== 03. 1890-an: Perladangan Kopi =====
-{{:peta:peta-ululangat-selatan-1904.png?900|05. 1890-an: Perladangan Kopi}}
+{{:peta:sungai-langat-1904.png?600|Peta pertengahan Lembangan Sungai Langat, sekitar tahun 1904}} \\
+Peta pertengahan Lembangan Sungai Langat, sekitar tahun 1904. Jaringan sungai-sungai ditandakan biru. \\
+**Dari hulu Sungai Langat**: Sg. Kajang, Sg. Kantan, Sg. Jeloh/Jelok, Sg. Siput, Sg. Ramal, Sg. Jebat/Reko, Sg. Andangan, dan cabang utamanya, Sg. Semenyih. \\
+**Dari hulu Sungai Semenyih**: Sg. Pining/Pening, Sg. Mani, Sg. Seringgit/Saringgit, Sg. Purun, Sg. Buloh, Sg. Rinching, Sg. Beranang, Sg. Bangi, dan Sg. Buah. \\
+(Berdasarkan peta: Edinburgh Geographical Institute, 1904 @ Yale University Library - Digital Collections: {{ :laman:selangor_federated_malay_states_1904_john_bartholomew_co_w.t._wood_chief_draftman._-_yale_university_library.pdf ||}}[[https://collections.library.yale.edu/catalog/15827242|"Selangor, Federated Malay States, 1904 / John Bartholomew & Co ; W.T. Wood, chief draftman"]]).
-Gambar: Peta daerah Ulu Langat Selatan (1904), termasuk Kajang-Semenyih-Rekoh-Bangi, ketika pembukaan ladang secara besar-besaran. Rekoh tinggal balai polis saja, seluruh mukimnya kini dinamakan Kajang. Ketika ini pekan Bangi (lama) baru saja dibuka (stesen keretapinya dibuka pada 14 Jun 1902). Latar peta 1904: Antara peta paling tepat pada zamannya (yang ada dijumpai), diusahakan oleh Chief Draftsman W.T. Wood yang bertugas di Survey Department, Kuala Lumpur (beliau turut membuat peta Kuala Lumpur, Pulau Pinang, dll). Pernah mohon naik gaji pada 11 September 1906 (tangga gaji dia lebih rendah dari Surveyor), bila di bawa ke atas, menurut surat sokongan pihak atasannya. **([[start#an|Arkib Negara 1957/0131652W (11/09/1906)]])**.
+Gambar: Peta daerah Ulu Langat Selatan (1904), termasuk Kajang-Semenyih-Rekoh-Bangi, ketika pembukaan ladang secara besar-besaran. Rekoh tinggal balai polis saja, seluruh mukimnya kini dinamakan Kajang. Ketika ini pekan Bangi (lama) baru saja dibuka (stesen keretapinya dibuka pada 14 Jun 1902). Latar peta 1904: Antara peta paling tepat pada zamannya (yang ada dijumpai), diusahakan oleh Chief Draftsman W.T. Wood yang bertugas di Survey Department, Kuala Lumpur (beliau turut membuat peta Kuala Lumpur, Pulau Pinang, dll). **([[start#an|Arkib Negara 1957/0131652W (11/09/1906)]])**.
 Pada tahun 1880-an, ladang-ladang kopi mula dibuka di Johor, Perak dan Selangor, pada mulanya oleh para pengusaha dari Ceylon. Ladang-ladang kopi terawal di Selangor ialah Weld Hill's Estate dan Batu Caves Estate di Kuala Lumpur. **([[rekoh#anpembukaan_ladang_kopi|Straits Times Weekly Issue & The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 10 September 1890]])**.
@@ Line 90: / Line 94: @@
 **Petak biru muda: [[belmont_estate#peluasan_ladang|Belmont: Blok tambahan seluas 320 ekar (Arkib Negara 1957/0065141W (18/9/1896))]]**.
-Pada bulan Februari 1896, pemangku pegawai daerah Ulu Langat telah menerima beberapa permohonan pembukaan ladang kopi di sekitar Jalan Reko. Beliau turut mengesyorkan agar pihak kerajaan mewartakan keseluruhan kawasan hutan terbiar di situ, terutamanya kawasan hutan paya yang dianggap "wasteland" (tiada lombong, maka tiada hasil) di tebing barat Sungai Langat sehingga ke Langat, sebagai tanah rizab perladangan kopi. Pada bulan Mac 1896, penama-penama bagi permohonan ladang-ladang tersebut telah disiarkan, iaitu F. Baptist (F.B.) Hicks, [[e_b_skinner|E. B. Skinner]], Arthur Acland (A.A.) Allen, dan E.J. Allen ([[west_country_estate|West Country Estate]]), G.F.S. dan [[m_s_parry|Methold Sidney (M. S.) Parry]] ([[belmont_estate|Belmont Estate)]], dan Kindersley ([[ladang_kindersley|Reko Hill dan Sungai Reko Estate, diikuti beberapa lagi ladang lain)]] **([[west_country_estate#pembukaan_west_country_estate|The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 25 February 1896, 17 March 1896]])**.
+Pada bulan Februari 1896, pemangku pegawai daerah Ulu Langat telah menerima beberapa permohonan pembukaan ladang kopi di sekitar Jalan Reko. Beliau turut mengesyorkan agar pihak kerajaan mewartakan keseluruhan kawasan hutan terbiar di situ, terutamanya kawasan hutan paya yang dianggap "wasteland" (tiada lombong, maka tiada hasil) di tebing barat Sungai Langat sehingga ke Langat, sebagai tanah rizab perladangan kopi. Pada bulan Mac 1896, penama-penama bagi permohonan ladang-ladang tersebut telah disiarkan, iaitu F. Baptist (F.B.) Hicks, [[e_b_skinner|E. B. Skinner]], Arthur Acland (A.A.) Allen, dan E.J. Allen ([[west_country_estate|West Country Estate]]), G.F.S. dan [[m_s_parry|Methold Sidney (M. S.) Parry]] ([[belmont_estate|Belmont Estate)]], dan Kindersley ([[ladang_kindersley|Reko Hill dan Sungai Reko Estate, diikuti beberapa lagi ladang lain)]]: //"The land embraced by the first six applications is a tract upon the right geographical bank of the Langat River, in the neighbourhood of Merbau Tumbang and Bukit Tempurong. It forms the upper end of the broad alluvial flats which stretch, roughly speaking, from the Langat River at Rekoh to the Langat Road at Klang, and merge into the coffee reserve in Klang District."// **([[west_country_estate#pembukaan_west_country_estate|The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (Weekly), 25 February 1896, 17 March 1896]])**.
 ==== 04a. Ladang West Country (Awal 1900-an) ====
@@ Line 104: / Line 108: @@
 Gambar: Belmont Estate, sekitar awal 1900-an. **([[west_country_estate#perihal|Arnold Wright, 1908: Twentieth century impressions of British Malaya]])**.
+{{:gambar:fmsestates-tapping-1908-colorized.jpg?200|Tapping in No.10 field (Diwarnakan)}} \\
+//"Tapping in No.10 field."//
+(Sumber: Arnold Wright, 1908: [[http://seasiavisions.library.cornell.edu/catalog/sea:233|"Twentieth century impressions of British Malaya: its history, people, commerce, industries, and resources"]], m.s.465-467).
 **Awal 1900-an**: Hasil kopi jatuh merudum disebabkan saingan kopi Brazil serta serangan penyakit **([[west_country_estate#anindustri_kopi_merudum|Voon Phin Keong (2013)]])**.
 **1903**: Ketika ladang ini dibuka, telah pun ada pekebun kecil tempatan di sekitar itu. Antaranya ialah Rasat bin Nakhoda Omar: diketahui daripada kesilapan pentadbir: Tanah beliau termasuk ke dalam geran Belmont Estates, dan perlu dikeluarkan daripadanya. **([[belmont_estate#rasat_bin_nakhoda_omar|Arkib Negara 1957/0112755W (30/11/1903)]])**.
+**1906**: Antara ladang utama di Selangor **[[https://bangi.pulasan.my/west_country_estate#ladang_utama_selangor|1906: Ladang Utama Selangor]]**
 **1912**: Dalam pameran getah antarabangsa di New York, US, pada 23 September - 4 Oktober 1912, West Country Estate telah memenangi tempat ketiga di Pameran Getah Antarabangsa dalam kategori "Pale Crepe" **([[west_country_estate#pameran_getah_antarabangsa|The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser, 6 November 1912]])**.
@@ Line 165: / Line 175: @@
 === Sungai Merab ===
+Sekitar tahun 1896, kawasan Sungai Merab telah pun diterokai oleh 40 buah keluarga yang berasal dari Rembau, untuk penanaman padi. Ketika itu, bandar Kajang sedang mula dibangunkan: //"In October, three blocks of waste land, aggregating 960 acres, were granted to Messrs. Walsh and Mitchell for coffee-planting purposes, this being the first occasion on which premium has been charged on agricultural land in Ulu Langat District. Other applications for smaller aras, amounting altogether to 791 acres, were received during the course of the month, and 485 acres were applied for mining purposes. A large contingent of Rembau people, numbering 40 families, have lately arrived in the district and are taking up land for rice-cultivation at Sungei Merap, situated on the Langat River some three miles below Reko. A large extent of suitable land is available in this locality, and the present applications may form the nucleus of an extensive settlement. Clearing operations on a large scale have been commenced at Braemar by Goh Ah Ngee, the new proprietor, who has also started work on his settlement for Chinese Christians near Semenyih. Building operations in the town of Kajang continue to show rapid development; by the end of the year, there should be between 30 and 40 double-storied brick houses there either completed during the year on in course of construction."// (The Straits Budget, 1 December 1896, Page 3: {{ :akhbar:straitsbudget18961201-1-2-38.pdf ||}} [[https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/straitsbudget18961201-1.2.38|"KUALA LANGAT"]]).
+//"Kampung Sungai Merab telah dibuka pada sekitar tahun 1918. Peneroka awal kampung ini ialah Tok Dagang Morah dari Sumatera, Indonesia. Beliau telah mengetuai 11 keluarga peribumi suku kaum Rambah dan Tembusai (Temusai) menyeberangi Selat Melaka ke pinggir Sepang dan menyusuri hutan tebal sehingga tiba di sebuah kawasan berhampiran Bangi. Seterusnya, ada di kalangan mereka yang meneruskan perjalanan arah ke Hulu Langat dan telah membuka penempatan orang Minang di sepanjang kawasan Sungai Langat. Mereka telah berusaha menebang hutan untuk membuat pondok dan bercucuk tanam. Mereka juga hanya menggunakan beliung untuk menebang pokok di hutan kerana ketika itu gergaji dan kapak masih belum wujud. Peneroka awal ini juga menternak ayam itik serta kambing bagi menampung keperluan harian. Lama-kelamaan penempatan yang dibuka itu berkembang menjadi sebuah kampung yang sempurna. Mereka juga menjadikan sungai yang mengalir di tepi kampung itu sebagai jalan utama ke tempat lain selain menggunakan airnya untuk minuman, membasuh pakaian dan mandi manda. Suku kaum Rambah dan Tembusai ini kebanyakannya berasal dari Pasir Pengaraian di Rokan Hulu, Riau. Bahasa mereka lebih kurang seperti orang Minang. Bahasa orang Rambah dan Tembusai masih digunakan dengan meluas di Jenderam Hilir tetapi agak kurang digunakan di Sungai Merab. Oleh kerana kampung ini tidak bernama maka nama Kampung Sungai Merab diambil namanya sempena pokok Terap yang tumbuh meliar di tebing sungai. Suku Tembusai menyebut Terap sebagai Merab. Kulit pokok ini boleh dibuat dinding pondok dan pokok yang lebih kecil boleh digunakan untuk membuat tali. Sebutan terap ini lama kelamaan bertukar menjadi Terab. Oleh itu kampung ini pun dinamakan Kampung Sungai Merab. Tapak asal kampung ini ialah di Sekolah Kebangsaan Sungai Merab Luar yang ada sekarang ini. Sejak kampung ini dibuka, ramailah masyarakat berketurunan Minang, Jawa dan Bangkahulu selain orang Melayu yang menetap di kampung ini. Keturunan masyarakat Rambah dan Tembusai yang mula-mula meneroka kampung ini masih ramai yang tinggal di sini. Mereka hidup bersama sebagai satu keluarga yang saling bantu-membantu dan harmoni. Kerajaan juga telah mengeluarkan geran tanah kepada penduduk yang menetap lama di kampung ini. Pada masa kini keluasan kampung ini ialah 864 ekar."// (Sumber: Discovery Research Consultant Management Sdn. Bhd. b/p Unit Perancang Ekonomi Negeri (UPEN) Selangor, 2007: "Koleksi Cerita Asal Usul dan Sejarah Daerah Sepang", m.s. 42-44).
 === Sungai Jenderam ===
@@ Line 170: / Line 184: @@
 === Sungai Buah (Kampung Sungai Buah) ===
-**Sungai Buah**, cabang Sungai Semenyih yang mengalir di sebelah timur Bukit Tunggul, ada disebut di dalam riwayat asal-usul Orang Asli Besisi yang lain:-
+Cabang Sungai Semenyih yang mengalir di sebelah timur Bukit Tunggul, ada disebut di dalam riwayat asal-usul Orang Asli Besisi yang lain:-
 //"Btsisi' recite a migration cerita which includes how Blandas and Btsisi' separated into two distinct communities. The story goes: From Batu Pahat the people moved northward up the coast to the Muar River. They followed the river upstream entering some small tributaries until they reached Kasak River, on the Melaka/Negri Sembilan border. There they reluctantly divided into two groups. One group went upstream and the second group went back downstream, towards the shore. The former became Hma' Darat and the latter Hma' Laut. Blandas made swiddens along the mountain and in the swamps of Johor near Tasek Bera. Those that went to the sea dispersed, scattering
@@ Line 214: / Line 228: @@
 ===== 08. 1960-1970: Perkembangan di Hutan Simpan Bangi =====
-{{:peta:peta-hutansimpanbangi-1970an.png?900|20. 1960-1970: Perkembangan di Hutan Simpan Bangi}}
+{{:peta:peta-sungai-sekitar-bbb-1962.png?600|Peta sungai-sungai sekitar West Country Estate, 1962}} \\
+Peta sungai-sungai sekitar West Country Estate, 1962 (Director of National Mapping, Malaysia, 1962: {{ :laman:open_research_malaysia_selangor_kuala_lumpur_series_l7010_sheet_94_1962_1_63_360.pdf ||}}[[http://hdl.handle.net/1885/163825|"Malaysia, Selangor, Kuala Lumpur, Series: L7010, Sheet 94, 1962, 1:63 360"]]).
-Gambar: Peta Hutan Simpan Bangi sekitar 1970-an. **([[hutan_simpan_bangi#kegiatan_pembalakan|Kamarudin Mat Salleh (1999)]])**.
 Sekitar akhir tahun 1957, sebahagian kecil Hutan Simpan Bangi dinyahwartakan sebagai kampung melayu **([[|Arkib Negara 1957/0696004W (15/11/1957)]])**. Kemungkinan kampung ini ialah "Kampung Baharu Bangi Bahagia" (Kampung Bahagia kini), di sebelah selatan hutan simpan ini, yang telah dimohon persatuan penduduk Melayu sekitar Bangi pada waktu itu. **([[awal_bangi#kampung_bahagia|Faizal Hj Zainal (2008)]])**. Terdapat riwayat mengatakan penduduk dari kawasan lembah di sekitarnya yang dilanda banjir telah berpindah ke kampung ini yang lebih tinggi di lereng bukit. **([[surau_hamidiah|Surau Madrasah Al Hamidiah Kg Bahagia Bangi (2017)]])**.
@@ Line 279: / Line 292: @@
 Gambar:- \\
-**Kiri**: Keadaan Jalan Reko-Sepang (ditanda merah), sekitar tahun 1904. [[awal_bangi|Pekan Bangi]] telah pun dibuka dan kini ditandakan di dalam peta. Bahagian jalan dari kawasan Sungai Buah hingga ke Sepang ditanda sebagai //"Six Foot Track"//, iaitu masih jalan kuda selebar 6 kaki sahaja. Jalan ini dibina 1893-1894, atas cadangan [[h_f_bellamy|H.F. Bellamy]], Superintendent Public Works Department negeri Selangor (1891), bagi menghubungkan ladang kopi Eropah di Rekoh dengan ladang lada hitam Tionghua di Sepang. Ketika itu jalan ini melewati bahagian timur Bukit Tunggul, menelusuri Negeri Sembilan hingga ke Sepang. \\
+**Kiri**: Keadaan Jalan Reko-Sepang (ditanda merah), sekitar tahun 1904. [[awal_bangi|Pekan Bangi]] telah pun dibuka dan kini ditandakan di dalam peta. Bahagian jalan dari kawasan Sungai Buah hingga ke Sepang ditanda sebagai //"Six Foot Track"//, iaitu masih jalan kuda selebar 6 kaki sahaja. Jalan ini dibina 1893-1894, atas cadangan [[h_f_bellamy|H.F. Bellamy]], Superintendent Public Works Department negeri Selangor (1891), bagi menghubungkan ladang kopi Eropah di Rekoh dengan ladang lada hitam Tionghua (contoh: Tau Keh [[https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/digitised/article/pinangazette18990609-1.2.31|Loh Cheng Keng]]) di Sepang. Ketika itu jalan ini melewati bahagian timur Bukit Tunggul, menelusuri Negeri Sembilan hingga ke Sepang. \\
 **Kanan**: Jalan Reko-Sepang yang baru secara kasar (ditanda merah), setelah siap, sekitar tahun 1929. Ia melewati bahagian barat Bukit Tunggul, menelusuri sebelah negeri Selangor, melalui Jenderam dan Salak. Mungkin perubahan laluan ini sebagaimana yang pernah dinyatakan oleh perancang awalnya (H.F. Bellamy), yang mengatakan denai yang asal itu melalui kawasan Sungai Ujong (sukar dari segi pentadbiran projek dan selenggaraan), lalu mencadangkan laluan sebelah kiri yang pernah beliau ikuti ketika ekspedisi mengukur sempadan baru Selangor-Sungai Ujong pada Mac 1883 dahulu. Ianya sedikit sebanyak kekal sehingga kini.